Məsud Özil həqiqətləri

2014-cü ildə futbol üzrə dünya çempionluğu qazanan Məsud Özilin son illər məşhur simaya çevrilməsi türk dünyasına fəxrdir. Onun mütəmadi olaraq həqiqətlərə yönələn fikirləri bəzi ictimai-siyasi xadimlərin və media nümayəndələrinin haqsız basqısı ilə müşayiət olunur. Məsuddan fərqli olaraq, Nobel mükafatçısı, yazıçı Orxan Pamukun və Bundestaqın üzvü Cem Özdemirin səssiz davranışları onların türk dünyasına yad münasibətlərini xarakterizə edir.

Bu günlərdə Azərbaycanın ərazi bütövlüyü uğrunda təcavüzkar Ermənistan ordusuna qarşı gedən uğurlu döyüşlərə toxunan M. Özil türk xarakterini bir daha nümayiş etdirib. Daim haqq sözünü deyən Özilin hadisələrə münasibəti Mustafa Kamal Atatürkün məşhur “Doğma Azərbaycanın ağrısı bizim ağrımız, sevinci də bizim sevincimizdir” sözlərinin davamı olaraq, görkəmli siyasi xadim Heydər Əliyevin “Bir millət, iki dövlət” sözləri ilə tamamlanıb.

Qarabağ uğrunda döyüşlərdə məğlub durumda olan Ermənistan ordusunun qədim Gəncə və Bərdə şəhərlərində dinc əhaliyə qarşı atdıqları bombalarla qadın və uşaqlar qətlə yetirilib. Bu hadisələrdən sonra Gəncəyə yaxın Göygöl (Helenendorf), Şəmkir (Anenfeld), Tovuz (Traubenfeld) rayonlarında almanların da tarixən yaşadıqlarını nəzərə alaraq, “Azərbaycanda alman mədəni irsinə Ermənistan təhlükəsi” adlı məqalə qələmə aldım. Məqaləni “Frankfurter Allgemeine Zeitung” qəzetində çap edilmək üçün redaksiya ilə isti münasibətləri olan tanınmış sosioloq, professor Tilman Allertə ünvanladım. O isə mənə “siyasi işlərə qarışmaq istəmirəm” cavabı yazdı. Şuşada anadan olmuş Mikayıl Allahverdinin kiçik oğlunun belə cavabına təəccüblənməyimin səbəbi hələ 2010-cu ildə Bakıya səfər zamanı onun Qarabağ icması ilə görüşdəki davranışında hiss etdiklərim idi. Tilman Allertin ağır şəraitdə yaşayan Şuşa qaçqınlarının halından təsirlənməsi ümidverici idi, amma onun yekun cavabı bu şəxsin öz kökünə laqeyd yanaşması anlamına gəldi. Belədə cənab Allertdən sual olunur ki, Sizə məşhurluq gətirən “Salyut, Hitler” kitabını almanların sosial həyat tərzi ilə əlaqələndirmək dolayısı ilə siyasi gediş deyildimi?

Almaniya Sosial Demokrat Partiyasının keçmiş üzvü, tanınmış siyasi xadim Tilo Sarrasin 2010-cu ildə yazdığı “Almaniya Özünütəcrid” kitabında əhalinin sayının azalması ilə yanaşı, miqrasiya qaydalarının daha da sərtləşdirilməsi məsələsinə toxunmuşdu və bu, demokratik cəmiyyətdə birmənalı qarşılanmamışdı. (Hərcənd, son zamanlar miqrantların kütləvi axını, onların özünəməxsus davranışları yerli sakinləri haqlı olaraq narahat edir.) Çünki hələ 2009-cu ildə “Lettre İnternational” jurnalındakı məqaləsində Sarrasin Almaniyada dünyaya gələn müsəlman qız uşaqlarının hicab geyməsinə ironiya ilə yanaşmışdı və bununla bir siyasətçi kimi cəmiyyətə mesajını vermişdi. Onun fikirlərini dəstəkləyənlər arasında keçmiş Kansler Helmut Şmidt, kulturoloq Peter Sloterdayk, yazıcı-rejissor Ralf  Dmordana ilə bərabər, türk əsilli sosioloq Nedgla Kelekin olması demokratik cəmiyyətdə təəccüb doğurmuşdu.

Tilo Sarrasındən fərqli olaraq, Almaniyanın Xristian Demokrat Partiyasının görkəmli nümayəndəsi, xaraktercə tolerant və liberal sayılan professor Manfred Rommelin xalqlar dostluğuna dair fikirləri humanizm nümunəsidir. Manfred Rommelin mənə hədiyyə etdiyi “Holzwege zur Wirklichkeit” kitabında da onun həyat fəlsəfəsi dünyəvidir.

Əslində, Məsud Özilin həqiqətləri də dünyəvidir. Özilin Çində yaşayan uyğurların sıxışdırılmasına və düşərgələrdə zülm edilən azsaylı müsəlmanların müdafiəsinə qalxması mərhəmətlə bağlıdır. Onun dünyaya səs salmış etirazı Çin xalqına da deyil, bu əməlləri törədənlərə qarşıdır. Özilin simasında cəm olan multikulturalizm ideyaları xeyirxahlıq mənbəyidir.

Futbol aləminin görkəmli simalarından olan fransız Arsen Venger və italyan Andrea Pirlo tərəfindən supertalant adlandırılan, Londonun “Arsenal” klubuna loyallığı ilə seçilən Məsud Özili faktiki diskriminasiyaya məruz qoyan ispan məşqçi, yəqin ki, meydanda tək qalmayan ünlü futbolçuya uduzacaqdır.

Özilin 2018-ci il Dünya çempionatı öncəsi Londonda Türkiyə Cumhüriyyətinin prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanla keçirdiyi görüş nəticəsində təqiblərə məruz qalması demokratik prinsiplərə zidd hərəkət idi. Təəssüflər olsun ki, dini baxışların təsirində olan ictimai-siyasi fiqurlar və media mənsubları bəzən ədalətli mövqedən yayınırlar.

M.Özilin avqust ayında London mediasına müsahibəsində Jorj Floydun ölümündən sonra “Black Lives Matter” hərəkatının bütün dünyada dəstəklənməsinə önəm verməsi onun insanlığa münasibəti ilə bağlıdır. Məhz bu hadisəni vurğulayaraq, o, irqindən və dinindən asılı olmadan bütün insanlara, eyni zamanda müsəlmanlara da ədalətli yanaşmanı arzulayıb.

Bu müsahibədən iki ay sonra Fransa prezidenti Makron isə Məhəmməd Peyğəmbərin təhqir olunması mənzərəsinə dəstək verib və məşhur simalar ona qarşı etirazlarnı bildiriblər.

Məqalənin ab-havasından da hiss olunur ki, qloballaşan dünyada milli dəyərlərin tədricən kölgədə qalması prosesi gedir. Bu baxımdan cəmiyyəti rənglərə və dinlərə ayıraraq, onların hisslərinə toxunurlar. Müasir dünyada güclü-gücsüz amilinə əsaslanan siyasi dairələr yaşlı demokratiyadan “yaşıl” demokratiyaya doğru addımlayırlar.

XXI əsrin əvvəllərində bəşəriyyətə yaraşmayan virtual “üçüncü dünya çəkişmələrinə” göz yuman Birləşmiş Millətlər Təşkilatı və digər beynəlxalq qurumlar sanki beynəlxalq hüquq çətiri altında faydasız, seyredici missiya daşıyırlar. Düşünürəm ki, ümumbəşəri haqsızlıqlardan qurtulmaq üçün insanların inanc və ümidlərini dini məbədlərlə bağlayacaqlar.

Prof. Dr. Çingiz ABDULLAYEV,
pressklub.az